Utrata statusu odpadów
17 luty 2023 (aktualizacja)
Określone rodzaje odpadów przestają być odpadami(utrata statusu odpadów), jeżeli na skutek poddania ich recyklingowi lub innemu odzyskowi spełniają dodatkowe warunki określone w decyzji lub przepisach. W wyniku poddania ich odzyskowi oraz spełnienia dodatkowych warunków (art. 14) powstaje pełnowartościowy produkt, który może być stosowany przez kolejnego posiadacza bez zezwolenia na przetwarzanie odpadów.
By doszło do utraty statusu odpadu na podstawie art. 14, muszą być spełnione łącznie następujące warunki:
- Przedmiot lub substancja będą wykorzystane do konkretnych celów.
- Istnieje rynek takich przedmiotów lub substancji lub popyt na nie.
- Przedmiot lub substancja spełniają wymagania techniczne dla zastosowania do konkretnych celów oraz wymagania określone w przepisach i w normach mających zastosowanie do danego produktu.
- Zastosowanie przedmiotu lub substancji nie prowadzi do negatywnych skutków dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska.
Przed 2022 rokiem pojawiały się różne stanowiska na temat tego, czy w przypadku braku przepisów wykonawczych może dojść do utraty statusu odpadów, jednak w ubiegłym roku zmieniono zapisy w ustawie o odpadach. Według aktualnego brzmienia ustawy, jeżeli szczegółowe warunki utraty statusu odpadów dla danego „surowca” nie zostały określone w przepisach prawa Unii Europejskiej lub przepisach polskich, to mogą one zostać określone w zezwoleniu na przetwarzanie odpadów. Składając wniosek o zezwolenie na przetwarzanie odpadów, to przedsiębiorca proponuje szczegółowe warunki utraty statusu odpadów!
Rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków utraty statusu odpadów mają na celu ujednolicenie warunków, na jakich określone rodzaje odpadów tracą status odpadów, oraz ułatwienie procesu wydawania w tym zakresie zezwoleń na przetwarzanie odpadów dla podmiotów, które chcą doprowadzić do utraty statusu odpadów. Rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków utraty statusu odpadów, mają też ułatwić kolejnym odbiorcom substancji, które utraciły status odpadu, weryfikację ich statusu. Późniejsi odbiorcy dzięki dokumentowi „Oświadczenie o zgodności z warunkami utraty statusu odpadów” mogą zyskać pewność, że ich działanie będzie zgodne z ustawą o odpadach, a substancje spełniają określone warunki.
Na chwilę obecną mamy dwa polskie rozporządzenia w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla:
Istnieją także rozporządzenia EU w tym zakresie, np. dla złomu oraz stłuczki szklanej. W 2018 roku usunięto jednak z dyrektywy odpadowej zobowiązanie do wydania przepisów UE dla niektórych substancji, np. dla kruszyw! Główną rolę w przyjmowaniu kryteriów utraty statusu odpadów przeniesiono z prawodawcy unijnego na kraje członkowskie.
Często w trakcie konsultacji z naszymi Klientami lub podczas przeprowadzania audytów spotykamy się z opiniami, że skoro zostało wydane rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków utraty statusu odpadów, to może stosować je każdy, niezależnie od posiadanych zezwoleń. Jest to nieprawda i może prowadzić do działania, które WIOŚ zinterpretuje jako przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia, za co grozi kara do 1 mln zł. Istnieje obowiązek posiadania zezwolenia na przetwarzanie odpadów (odzysk) przez posiadacza odpadów, który doprowadza do utarty statusu odpadów, dla których wydano w drodze rozporządzenia szczegółowe warunki utraty statusu odpadów (art. 14 ustawy o odpadach).
Sam fakt, że wydane zostało rozporządzenie określające szczegółowe warunki utraty statusu odpadów, np. destruktu asfaltowego lub odpadów ze spalania paliw (UPS), nie oznacza braku obowiązku posiadania przez podmiot, który doprowadza do utraty statusu odpadów, zezwolenia na przetwarzanie odpadów. Jeżeli podmiot bez zezwolenia doprowadzi zgodnie z rozporządzeniem wydanym na podstawie art. 14 ust. 1a ustawy o odpadach do utraty statusu odpadów i wystawi „Oświadczenie o zgodności z warunkami utraty statusu odpadów”, to w naszej opinii:
- Odpad faktycznie utraci status odpadu (jeśli warunki zostaną spełnione)
- Podmiot, który doprowadził do utraty statusu odpadu, naraża się na sankcje za gospodarowanie odpadami bez wymaganego zezwolenia
- Kolejny podmiot, który przejął substancje, które utraciły faktycznie status odpadów, będzie mógł je wykorzystać jako produkt na podstawie przekazanego „Oświadczenia o zgodności z warunkami utraty statusu odpadów”.
W przypadku gdy podmiot posiada zezwolenie na przetwarzanie odpadów wydane przed 1 stycznia 2022 r., kiedy znowelizowano art. 14 ustawy o odpadach, do utraty statusu odpadów zastosowanie będą miały szczegółowe warunki ujęte w decyzji administracyjnej (a nie szczegółowe warunki z rozporządzenia).
Wymóg posiadania zezwolenia przez podmiot, który doprowadza do utraty statusu odpadów
- Art. 14 jednoznacznie przesądza, że utrata statusu odpadów może nastąpić tylko wskutek poddania ich recyklingowi lub innemu odzyskowi.
- Co do zasady przetwarzanie odpadów, w tym odzysk i recykling, wymaga uzyskania zezwolenia (art. 41 ustawy o odpadach).
- Zwolnienia z obowiązku uzyskania zezwolenia na przetwarzanie odpadów zostały zapisane w art. 45 ustawy o odpadach, w którym dotychczas nie zawarto zwolnienia dla odpadów, które utraciły status odpadów zgodnie z art. 14. Z oczywistych względów takie zwolnienie nie może wynikać z samego rozporządzenia.
- Pomimo że proces odzysku odpadów może być bardzo uproszczony (np. dokonanie oględzin i pobranie próbki), to takie działanie jest prowadzeniem odzysku (np. proces R12) i wymaga zezwolenia. Jeżeli w wyniku tych czynności zostaną spełnione pozostałe warunki rozporządzenia o utracie statusu odpadów, co zostanie potwierdzone m.in. stosownymi badaniami, to odpady z mocy prawa stracą status odpadów.
- Kolejny posiadacz takich substancji będzie mógł je wykorzystać bez dodatkowych zezwoleń na podstawie dokumentu „Oświadczenie o zgodności z warunkami utraty statusu odpadów”.
Wydaje się, że intencją ustawodawcy nie jest i nie było całkowite zwolnienie z obowiązku uzyskania zezwolenia na przetwarzanie odpadów dla prowadzącego odzysk, lecz uniknięcie sytuacji, w której takie zezwolenie musiałyby uzyskać także kolejne podmioty wykorzystujące substancje, które spełniają określone wymagania.
Dodatkową intencją jest zapewne ułatwienie procesu wydawania zezwoleń na przetwarzanie, ponieważ właściwe organy nie będą musiały każdorazowo dla danych odpadów badać zaproponowanych przez wnioskodawcę szczegółowych warunków utraty statusu odpadów.
Na przykład w dokumencie „Ocena skutków regulacji” dla projektu rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla odpadów powstających w procesie energetycznego spalania paliw (UPS) 0 zapisano, że oczekiwanym efektem projektu będzie:
„ułatwienie procedur związanych z procesami uzyskiwania zezwoleń administracyjnych dla kolejnych podmiotów wykorzystujących powstałe produkty lub materiały wytwarzane z odpadów powstających w procesie energetycznego spalania paliw, pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów”.
Rozporządzenie ministra klimatu i środowiska z dnia 27 października 2022 r. w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla odpadów powstających w procesie energetycznego spalania paliw zostało opublikowane 16 listopada 2022 i weszło w życie 1 grudnia 2022 r.
Utrata statusu odpadów w BDO
Przedmioty lub substancje, które utraciły status odpadów, są ewidencjonowane w systemie BDO w karcie ewidencji odpadów. Wpisu dokonuje się każdorazowo przy ewidencji procesu przetwarzania. Rodzaj produktu, który powstał w wyniku utraty statusu odpadów, powinien być określony bardzo ogólnie, np. materiały budowlane. Przedmioty lub substancje, które utraciły status odpadów, wykazujemy także w sprawozdaniu. Szczegółowe procedury dotyczące sprawozdawczości oraz ewidencji opadów, które utraciły status odpadów znajdziesz w naszym poradniku „Ewidencja odpadów 2023 – Poradnik BDO – Ewidencja odpadów oraz sprawozdawczość odpadowa”.
Rozporządzenia w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów
-
Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 23 grudnia 2021 r. w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla odpadów destruktu asfaltowego
-
Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 27 października 2022 r. w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla odpadów powstających w procesie energetycznego spalania paliw (UPS)
- rozporządzenie Rady (UE) nr 333/2011 ustanawiające kryteria określające, kiedy pewne rodzaje złomu przestają być odpadami
- rozporządzenie Komisji (UE) nr 1179/2012 ustanawiające kryteria określające, kiedy stłuczka szklana przestaje być odpadem
- rozporządzenie Komisji (UE) nr 715/2013 ustanawiające kryteria określające, kiedy złom miedzi przestaje być odpadem.
Artur Budziszewski